Ενδομητρίωση: 1 στις 10 γυναίκες υποφέρει από αυτήν την ασθένεια. Πως σχετίζεται η διατροφή; | Nutrition Home

Η ενδομητρίωση είναι μία χρόνια ορμονικά συσχετιζόμενη φλεγμονή. Η νόσος αυτή χαρακτηρίζεται από συστάδες ενδομητριωτικών κυττάρων που συσσωρεύονται εκτός της κοιλότητας της μήτρας. Πιο πρακτικά, είναι η συσσώρευση ιστού, ο οποίος κανονικά θα έπρεπε να περιορίζεται μέσα στην μήτρα, σε μέρη εκτός αυτής όπως την εξωτερική πλευρά της μήτρας, στις ωοθήκες, στις σάλπιγγες, στο τοίχωμα του στομάχου ή το έντερο.

Η παρουσία αυτού του ιστού συνδέεται με αυξημένα επίπεδα προσταγλανδινών, κυτοκινών και χυμοκινών, ουσίων που έχουν φλεγμονώδη δράση και αυξάνουν τις φλεγμονές και επομένως τον πόνο στις γυναίκες αυτές.

Τα αίτια και η παθογένεση της δεν είναι απόλυτα ξεκάθαρα και κατανοητά. Παρόλα αυτά, σε άτομα με ενδομητρίωση συνυπάρχουν παράγοντες ανοσολογικοί, ενδοκρινικοί, γενετικοί και φλεγμονώδεις.

Πόσο συχνή είναι;

Η ενδομητρίωση επηρεάζει το 5-15% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας. Μόνο το 2016, 27.000 γυναίκες επισκέφθηκαν για θεραπεία τα νοσοκομεία της Γερμανίας. Μάλιστα, τα κόστη ανά ασθενή για τις εξετάσεις και τις απαραίτητες διαδικασίες θεραπείας, το 2018 συνυπολογίζονται κοντά στα 10.000 δολάρια στην Αμερική, χωρίς να αλλάζει κάτι στο αντίστοιχο ποσό για Ευρωπαϊκές χώρες.

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα της ενδομητρίωσης είναι πολλά και διαφέρουν μεταξύ των γυναικών:

• Κοιλιακός πόνος
• Υπογονιμότητα
• Δυσμηνόρροια (επώδυνες έμμηνες ρύσεις)
• Δυσπαρεύνια (πόνος κατά την σεξουαλική πράξη)
• Δυσουρία
• Δυσκολία στις κενώσεις και την λειτουργία του γαστρεντερικού συστήματος.

Υπάρχουν συννοσηρότητες;

• Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου: πολύ συχνά οι γυναίκες με ενδομητρίωση διαγνώσκονται με ΣΕΕ και το αντίστροφο. Άτομα με ΣΕΕ διαγνώσκονται πολύ πιο συχνά με ενδομητρίωση. Αυτό είναι ένα φαινόμενο που συνδέει τις δύο νόσους αλλά απαιτείται προσοχή στην διάγνωση καθώς μπορεί να οδηγήσει σε λάθος και άτομα με υποτιθέμενο ΣΕΕ να έχουν ενδομητρίωση και άτομα με ενδομητρίωση να διαγνωστούν λανθασμένα με ΣΕΕ.
• Ημικρανίες
• Ρευματοειδής αρθρίτιδα
• Υπέρταση, υπερλιπιδαιμία, Νεφρική νόσο,Ηπατική νόσο, Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2
• Παχυσαρκία
• Καρκίνος
• Χαμηλότερη ποιότητα ζωής: Οι γυναίκες με ενδομητρίωση βιώνουν περιορισμένη κοινωνική ζωή, μεγαλύτερα οικονομικά κόστη για την φαρμακευτική τους αγωγή και την ανακούφιση τους από τους πόνους τους. Περιθωριοποιούνται και χρειάζονται παραπάνω ημέρες αδείας από την εργασία τους ή και νοσηλείας. Πέρα από αυτά, οι πόνοι της νόσου είναι αφόρητοι και συνοδεύουν τις γυναίκες κάθε μήνα της αναπαραγωγικής τους ηλικίας κάνοντας τες δέσμιες των φαρμάκων και απαραίτητης ξεκούρασης για να ανταπεξέλθουν.

Ποια είναι η καλύτερη μέθοδος διάγνωσης και πως διαχειρίζονται τα συμπτώματα;

Η χρυσή μέθοδος (gold standard) για την διάγνωση της ενδομητρίωσης είναι η λαπαροσκόπηση με βιοψία ώστε να ανιχνευθεί και ιστολογικά η ενδομητρίωση. Κατά την μέθοδο αυτή, λαμβάνεται μικρό δείγμα του ιστού που θα υποβληθεί σε βιοψία και είναι δυνατόν να αφαιρεθούν κύστες, εμφυτεύματα και ουλές.

Ένα δυσάρεστο γεγονός είναι ότι η διάγνωση της ενδομητρίωσης μπορεί να πάρει μέχρι και 12 χρόνια! Αυτό συμβαίνει λόγω διαφορετικών λανθασμένων διαγνώσεων από ιατρούς, λόγω χαμηλής ενσυναίσθησης και άλλων κολυσιεργιών.  Όπως είναι λογικό, η καθυστέρηση της σωστής διάγνωσης, παρατείνει τον πόνο και την ταλαιπωρία των γυναικών και δεν τους δίνεται σωστή φαρμακευτική αγωγή όπως και οι απαιτούμενες άδειες ανάρρωσης και νοσηλείας που χρειάζονται.

Για την διαχείριση των συμπτωμάτων δίνονται πολύ συχνά τα μη στεροειδικά αντιφλεγμονώδη φάρμακα. Ωστόσο, δεν είναι πάντα αποτελεσματικά και δεν μπορούν να χρησιμοποιούνται μακροχρόνια καθώς μπορεί να μειώνεται η αποτελεσματικότητα τους ή γιατί προκαλούν ανεπιθύμητες ενέργειες. Για αυτόν τον λόγο, δίνονται και ορμονικές θεραπείες, οι οποίες σαν στόχο έχουν το να καταπνίξουν την ενδογενή παραγωγή οιστρογόνων. Συνήθως οι θεραπείες αυτές είναι προγεστίνες, αντισυλληπτικά, αγωνιστές των ορμονών που απελευθερώνουν γοναδοτροπίνη ή συνδυασμός τους.

Μία άλλη θεραπεία είναι η καταστολή της ωοθυλακικής λειτουργίας αλλά αντενδείκνειται για γυναίκες που επιθυμούν να συλλάβουν ή είναι έγκυες. Τα πιο κοινά προβλήματα που προκύπτουν από τις θεραπείες αυτές είναι: αύξηση βάρους, ναυτία, πονοκέφαλοι, αγγειοκινητική αστάθεια, διαταραχές διάθεσης, μειωμένη libido, μειωμένη ποιότητα ζωής.

Τι ρόλο παίζει η διατροφή στην εμφάνιση και διαχείριση της ενδομητρίωσης;

• Μείωση στα κορεσμένα και trans λιπαρά: το κορεσμένο λίπος που προέρχεται από το κρέας και τα πλήρη γαλακτοκομικά και τα trans λιπαρά που βρίσκονται στα βαρέως επεξεργασμένα τρόφιμα έχουν συσχετιστεί με την αυξημένη πιθανότητα για εμφάνιση ενδομητρίωσης.
• Αύξηση στα Ω3 λιπαρά οξέα: δεν είναι όλα τα λιπαρά επιβλαβή για την υγεία μας. Τα Ω3 πολυακόρεστα λιπαρά οξέα είναι ένας θησαυρός για την υγεία καθώς λόγω της αντιφλεγμονώδους δράσης τους προστατεύουν  την καρδιά, μειώνουν τις φλεγμονές και συμβάλλουν σε χαμηλότερες πιθανότητες για ενδομητρίωση. Ω3 λιπαρά οξέα βρίσκουμε σε λιπαρά ψάρια, στο ελαιόλαδο, στα καρύδια, τους σπόρους chia.
• Αύξηση διαιτητικών ινών: Η αυξημένη πρόσληψη φυτικών ινών μέσα από φρέσκα φρούτα και λαχανικά, όσπρια, σπόρους και δημητριακά ολικής άλεσης συμβάλλει στην καλύτερη λειτουργία του γαστρεντερικού (δεδομένου ότι υπάρχουν και συμπτώματα της ενδομητρίωσης συσχετισμένα με το έντερο) αλλά και στην μείωση των τοξινών.
• Στροφή προς πιο χορτοφαγικές διατροφές: η υψηλή κατανάλωση κρέατος και δη με κορεσμένα λιπαρά και ιδιαιτέρως επεξεργασμένα και μία υψηλή πρόσληψη συνολικών λιπαρών οδηγεί σε μεγαλύτερο κίνδυνο για ενδομητρίωση και δυσμενέστερα συμπτώματα. Οι μελέτες έδειξαν καλύτερη διαχείριση της νόσου και χαμηλότερα ποσοστά για ανάπτυξη ενδομητρίωσης αν ακολουθείται ένα πιο χορτοφαγικό διαιτολόγιο, υψηλότερο σε διαιτητικές ίνες και χαμηλότερο σε κορεσμένα λιπαρά. Οι χορτοφαγικές διατροφές έχουν υψηλή αντιοξειδωτική και αντιφλεγμονώδη δράση, εφόσον, είναι ισορροπημένες και πλήρεις.
• Συγκεκριμένες τροφές: Μερικά από τα πιο εντυπωσιακά αποτελέσματα για την μείωση της πιθανότητας για ενδομητρίωση και καλύτερη αντιμετώπιση της φάνηκαν από μελέτες με συμπλήρωση βιταμίνης D (πηγές: ηλιακή ακτινοβολία, κρόκος αυγού, μανιτάρια, ηλιόσπορος), η οποία εμποδίζει την έκκριση προφλεγμονωδών ουσιών, φύκια, αντιοξειδωτικά.
• Μείωση αλκοόλ: Ο συνδυασμός του κόκκινου κρέατος με αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ προκαλεί πιο επώδυνα συμπτώματα, αυξάνει την φλεγμονή στο σώμα, αποδυναμώνει το ανοσοποιητικό σύστημα κάνοντας το πιο ευάλωτο σε λοιμώξεις
• Αντιοξειδωτικές ουσίες: η συμπλήρωση με τροφές που εξουδετερώνουν τις ελεύθερες ρίζες, οι οποίες καταστρέφουν το dna μέσω της οξειδωτικής τους δράσης θα βελτιώσουν κατά πολύ και την φλεγμονή της ενδομητρίωσης. Αντιοξειδωτικές ουσίες συναντάμε σε φρούτα και λαχανικά όπως μούρα, κρανμπερις, εσπεριδοειδή, λαχανικά με έντονο χρώμα όπως καρότο, παντζάρι, λάχανο κόκκινο, ντομάτα αλλά και σε μπαχαρικά-μυρωδικά όπως κουρκουμάς, τζίντζερ, σκόρδο. Δεν ξεχνάμε τα πολυακόρεστα λιπαρά όπως ελαιόλαδο, σπόρους τσία και ξηρούς καρπούς ή αβοκάντο που συμβάλλου και αυτά με την αντιοξειδωτική τους δράση.
• Αύξηση στο μαγνήσιο: το μαγνήσιο το συναντάμε στην μαύρη σοκολάτα, στα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, τα όσπρια, σπόρους. Συμβάλλει στην χαλάρωση των λείων μυών και έχει αντισπασμωδική δράση. Τα οφέλη του από την ισορροπημένη και ελαφρώς αυξημένη πρόσληψη του θα συμβάλλει πρώτον στην μειωμένη πιθανότητα για ενδομητρίωση αλλά και στην καταπολέμηση των έντονων πόνων από αυτήν.
• Διατροφή LOW FODMAP: όπως αναφέραμε παραπάνω, είναι πολύ πιθανό γυναίκες με ενδομητρίωση να έχουν συμπτώματα του Συνδρόμου Ευερέθιστου Εντέρου. Σε μελέτες με δοκιμασία Low Fodmap (η ενδεικνυόμενη διατροφή για την διαχείριση του ΣΕΕ) φάνηκαν πολύ καλά αποτελέσματα, καθώς η απουσία των σακχάρων που προκαλούν γαστρεντερικά προβλήματα εξαλείφθηκαν και έδωσαν ανακούφιση σε πολλά σχετιζόμενα προβλήματα και της ενδομητρίωσης. Να τονίσουμε όμως ότι η συγκεκριμένη διατροφή είναι βραχείας διάρκειας και δεν μπορεί να ακολουθηθεί εφ’όρου ζωής λόγω διατροφικών περιορισμών.
• Μεσογειακή διατροφή: ανάμεσα στα διάφορα πρότυπα διατροφής, η μεσογειακή διατροφή φάνηκε να είναι από τις καλύτερες επιλογές με την μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. Η μεγαλύτερη πρόσληψη φρέσκων τροφίμων & αντιοξειδωτικών ουσιών και η χαμηλή πρόσληψη επεξεργασμένων τροφίμων μείωσε τον πόνο, την δυσπαρεύνια, την δυσμηνόρροια και τα γαστρεντερικά προβλήματα.

Βιβλιογραφία:

1. Barnard, N. D., Holtz, D. N., Schmidt, N., Kolipaka, S., Hata, E., Sutton, M., Znayenko-Miller, T., Hazen, N. D., Cobb, C., & Kahleova, H. (2023). Nutrition in the prevention and treatment of endometriosis: A review. Frontiers in nutrition, 10, 1089891. https://doi.org/10.3389/fnut.2023.1089891
2. Helbig, M., Vesper, A. S., Beyer, I., & Fehm, T. (2021). Does Nutrition Affect Endometriosis?. Geburtshilfe und Frauenheilkunde, 81(2), 191–199. https://doi.org/10.1055/a-1207-0557
3. Kobayashi, H., Kawahara, N., Ogawa, K., & Yoshimoto, C. (2020). A Relationship Between Endometriosis and Obstetric Complications. Reproductive Sciences, 27(3), 771–778.doi:10.1007/s43032-019-00118-0
4. Piecuch M, Garbicz J, Waliczek M, Malinowska-Borowska J, Rozentryt P. I Am the 1 in 10-What Should I Eat? A Research Review of Nutrition in Endometriosis. Nutrients. 2022 Dec 11;14(24):5283. doi: 10.3390/nu14245283. PMID: 36558442; PMCID: PMC9783589.