Φυλλικό οξύ: Ποιος ο ρόλος του στον οργανισμό και τι προκαλεί η έλλειψή του | Nutrition Home

Το φυλλικό οξύ, γνωστό και ως Β9 βιταμίνη, ανήκει στο σύμπλεγμα βιταμινών Β και αποτελεί μια υδατοδιαλυτή βιταμίνη. Όπως πολλές ακόμα βιταμίνες, και η Β9, δεν μπορεί να συντεθεί μόνη της στο σώμα, αλλά λαμβάνεται από εξωτερικές πηγές, τρόφιμα ή συμπληρώματα διατροφής. Τρόφιμα πλούσια σε Β9 είναι τα εξής: συκώτι μοσχαρίσιο, σπανάκι, σπαράγγια, φασόλια, άσπρο ρύζι, μπρόκολο, αβοκάντο, μαρούλι, αρακάς, πορτοκάλι, ξηροί καρποί.

Ο ρόλος του φυλικού οξέως είναι σπουδαίος και πολλαπλός:

• Συμμετέχει στη σύνθεση και επιδιόρθωση DNA και πρωτεϊνών.
• Συμβάλει στην καλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.
• Προστατεύει από καρδιαγγειακά προβλήματα.
• Προστασία από νοσήματα του νευρικού σωλήνα.

Η ανεπάρκεια/απώλεια της βιταμίνης αυτής προκύπτει από πολλούς παράγοντες συμπεριλαμβανομένης της διατροφής φτωχής σε αυτή, μη σωστή απορρόφηση (πχ λόγω αλκοολισμού), αυξημένες ανάγκες που προκύπτουν ειδικά σε περιόδους όπως η εγκυμοσύνη ή σε φάρμακα (antifolate drugs, αντιφολικά φάρμακα).

Τι προκαλεί η έλλειψή της στον οργανισμό;

• Μεγαλοβλαστική αναιμία
• Γνωστική δυσλειτουργία
• Καρδιαγγειακά νοσήματα
• Χρόνιες ασθένειες, όπως ο καρκίνος
• Στειρότητα στους άνδρες

Εγκυμοσύνη και φυλλικό οξύ

Η εγκυμοσύνη αποτελεί μια κατάσταση που αυξάνει τις απαιτήσεις σε πολλά θρεπτικά συστατικά. Έτσι, και οι απαιτήσεις σε Β9 αυξάνονται, καθώς είναι απαραίτητο για την πρώιμη νευροανάπτυξη και είναι γνωστό ότι προστατεύει από ελαττώματα του νευρικού σωλήνα, κυρίως από τη δισχιδή ράχη. Ο νευρικός σωλήνας κλείνει περίπου έξι εβδομάδες μετά την εμφύτευση, έτσι το πρώτο τρίμηνο της κύησης είναι και το σημαντικότερο για να υπάρχει διαθέσιμο το φυλλικό οξύ σε επαρκής ποσότητες. Σύμφωνα και με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι σημαντική η λήψη συμπληρωμάτων Β9 καθώς έχει συσχετιστεί θετικά με τη μείωση κινδύνου εμφάνισης προβλημάτων στην ανάπτυξη του νευρικού σωλήνα του εμβρύου και τη μείωση πιθανοτήτων πρόωρου τοκετού. Έτσι, προτείνεται για γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας να λαμβάνουν 400μg/day, ώστε σε περίπτωση εγκυμοσύνης ο οργανισμός να είναι ήδη εφοδιασμένος και στην ενδεχόμενη κύηση να αυξηθεί αναλόγως. Ωστόσο, προσοχή χρειάζεται να δοθεί ακόμα και σε υπερβολική πρόσληψη, μιας και έχει ενοχοποιηθεί  ως παράγοντας κινδύνου για ανάπτυξη διαβήτη κύησης. Συγκεκριμένα, πρόσληψη Β9 μεγαλύτερης των 600μg/d για διάστημα μεγαλύτερο των 3 μηνών, οδήγησε σε αυτά τα αποτελέσματα.

Καρδιεαγγειακά νοσήματα και φυλλικό οξύ:

Το φυλικό οξύ σε συνεργασίας και με την κοβαλαμίνη-Β12, συμβάλει στη σύνθεση σε μεθειονίνη, πουρίνη και μυελίνη από την ομοκυστεΐνη. Τα χαμηλά επίπεδα Β9 οδηγούν στην μη επίτευξη αυτής της διαδικάσιας με αποτέλεσμα αύξηση της ομοκυστεΐνης στο αίμα. Η υπερομοκυσταιμία, όπως ονομάζεται, συμβάλει στην αύξηση του κινδύνου των καρδιαγγειακών νοσημάτων, όπως υπέρταση και θρόμβωση.

Ποια η σχέση του φυλλικού οξέος με τον καρκίνο;

Χαμηλή Β9 μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες καρκίνου μιας και ο ρόλος της στη σύνθεση DNA  είναι βασικός, οπότε η μείωσή της μπορεί να οδηγήσει σε σπάσιμο δεσμών του DNA, μετάλλαξη και καρκίνο. Μάλιστα, υπάρχουν έρευνες που έχουν δείξει πως τα χαμηλά επίπεδα φυλλικού μπορούν να οδηγήσουν στην καρκινογένεση του παχέος εντέρου. Παρόλα αυτά και τα αυξημένα επίπεδά του ενέχουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου, αλλά και την επιτάχυνση ανάπτυξης ήδη εγκατεστημένων όγκων. Σε αυτές τις περιπτώσεις έχουν χρησιμοποιηθεί με επιτυχία και αντιφολικά φάρμακα. Έτσι, τα θεραπευτικά σχήματα με συμπλήρωση Β9 είναι αντιφατικά και γι’ αυτό χρειάζονται περισσότερες μελέτες.

1. Ebara S. Nutritional role of folate. Congenit Anom (Kyoto). 2017 Sep;57(5):138-141. doi: 10.1111/cga.12233. Epub 2017 Jul 25. PMID: 28603928.
2. Field MS, Stover PJ. Safety of folic acid. Ann N Y Acad Sci. 2018 Feb;1414(1):59-71. doi: 10.1111/nyas.13499. Epub 2017 Nov 20. PMID: 29155442; PMCID: PMC5849489.
3. Mikkelsen K, Prakash MD, Kuol N, Nurgali K, Stojanovska L, Apostolopoulos V. Anti-Tumor Effects of Vitamin B2, B6 and B9 in Promonocytic Lymphoma Cells. Int J Mol Sci. 2019 Aug 1;20(15):3763. doi: 10.3390/ijms20153763. PMID: 31374832; PMCID: PMC6696026.
4. Liu HY, Liu SM, Zhang YZ. Maternal Folic Acid Supplementation Mediates Offspring Health via DNA Methylation. Reprod Sci. 2020 Apr;27(4):963-976. doi: 10.1007/s43032-020-00161-2. Epub 2020 Mar 2. PMID: 32124397.
5. Shulpekova Y, Nechaev V, Kardasheva S, Sedova A, Kurbatova A, Bueverova E, Kopylov A, Malsagova K, Dlamini JC, Ivashkin V. The Concept of Folic Acid in Health and Disease. Molecules. 2021 Jun 18;26(12):3731. doi: 10.3390/molecules26123731. PMID: 34207319; PMCID: PMC8235569.
6. Cao R, Xie J, Zhang L. Abnormal methylation caused by folic acid deficiency in neural tube defects. Open Life Sci. 2022 Dec 22;17(1):1679-1688. doi: 10.1515/biol-2022-0504. PMID: 36589786; PMCID: PMC9784971.
7. Ondičová M, Irwin RE, Thursby SJ, Hilman L, Caffrey A, Cassidy T, McLaughlin M, Lees-Murdock DJ, Ward M, Murphy M, Lamers Y, Pentieva K, McNulty H, Walsh CP. Folic acid intervention during pregnancy alters DNA methylation, affecting neural target genes through two distinct mechanisms. Clin Epigenetics. 2022 May 16;14(1):63. doi: 10.1186/s13148-022-01282-y. PMID: 35578268; PMCID: PMC9112484.
8. Williamson JM, Arthurs AL, Smith MD, Roberts CT, Jankovic-Karasoulos T. High Folate, Perturbed One-Carbon Metabolism and Gestational Diabetes Mellitus. Nutrients. 2022 Sep 22;14(19):3930. doi: 10.3390/nu14193930. PMID: 36235580; PMCID: PMC9573299