Βαριατρική εγχείρηση: ποια τα κριτήρια και ποιες οι επιπλοκές μετά από αυτήν; | Nutrition Home
Η βαριατρική εγχείρηση είναι μία επιλογή που δίνεται μετά από σύμφωνη απόφαση ιατρών και ψυχολόγων για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας μέσω εγχείρησης. Η επιθυμητή απώλεια βάρους συχνά συνοδεύονται από προβλήματα υγείας, τα οποία είναι απαραίτητο να είναι υπό αυστηρή ιατρική παρακολούθηση.
Ποια είναι τα κριτήρια για να υποβληθεί κάποιος σε βαριατρική εγχείρηση;
- Να έχει βάρος σώματος που τον κατατάσσει στην νοσογόνα παχυσαρκία. Να έχει δηλαδή Δείκτη Μάζας Σώματος άνω των 40 kg/m
- Να είναι υπέρβαρος (ΔΜΣ άνω των 35-39.9 kg/m2) με συννοσηρικές καταστάσεις
Οι συννοσηρικές καταστάσεις περιλαμβάνουν νοσήματα:
- καρδιαγγειακά (υπέρταση, αθηροσκλήρυνση, έμφραγμα, καρδιακές αρρυθμίες),
- μεταβολικά (διαβήτης και προδιαβήτης, δυσλιπιδαιμία, μη-αλκοολική λιπώδης διήθηση ήπατος, φλεγμονή),
- αναπνευστικά (άσθμα, αποφρακτική υπνική άπνοια),
- μυοσκελετικά (εκφυλιστική αρθρίτιδα, ακινησία, πόνος),
- αναπαραγωγικά (σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, υπογονιμότητα, σεξουαλική δυσλειτουργία),
- ουρογεννητικά (διαταραγμένη νεφρική λειτουργία, νεφρολιθίαση, ακράτεια ούρων λόγω στρες),
- νοσήματα κεντρικού νευρικού συστήματος (διαταραγμένη γνωστική λειτουργία, πονοκέφαλος, ψευδοεγκεφαλικός όγκος),
- ψυχοκοινωνικά (διαταραγμένη ποιότητα ζωής, κατάθλιψη, άλλα ψυχοπαθολογικά νοσήματα),
- καρκίνος
Πως γίνεται η επιλογή για την βαριατρική εγχείρηση;
Ο ενδιαφερόμενος για την βαριατρική εξετάζεται για περιεγχειρητικό κίνδυνο. Αν δηλαδή είναι παρούσα άλλα νοσήματα όπως καρδιαγγειακά, αναπνευστικά και αν αυτά βρίσκονται υπό έλεγχο. Στην συνέχεια ελέγχεται και ψυχολογικά, αν συνυπάρχουν νοσήματα όπως κατάθλιψη, υπερφαγικά επεισόδια και άλλες διατροφικές διαταραχές, χρήση ουσιών καθώς και να αναγνωριστεί αν το άτομο έχει λογικές και ρεαλιστικές προσδοκίες από την επικείμενη απώλεια βάρους.
Ποιες είναι οι συχνότερες επιλογές για βαριατρική εγχείρηση;
Γαστρική παράκαμψη Roux–en–Y: είναι το Bypass για το στομάχι, η διαδικασία στην οποία το στομάχι τέμνεται και δημιουργείται ένας μικρότερος θύλακας στο ανώτερο μέρος του και το φαγητό που προσλαμβάνεται παρακάμπτει το βασικό τμήμα του στομαχιού, τον δωδεκαδάκτυλο, την νήστιδα. Ο μικρός αυτός θύλακας στομαχιού ενώνεται με το λεπτό έντερο και έτσι η τροφή έχει μικρότερο χώρο να μεταβολιστεί, άρα απαιτούνται και μικρότερες μερίδες για να έρθει σε κορεσμό το άτομο. Το γαστρικό bypass είναι μία μόνιμη διαδικασία και δεν μπορεί να αντιστραφεί.
Γαστρικό μανίκι: στην μη αναστρέψιμη βαριατρική αυτή διαδικασία εκτομείται το 80% περίπου του στομαχιού και απομένει ένα τμήμα του στομαχιού σε σχήμα κυλίνδρου. Σαν αποτέλεσμα έχουμε την επιτάχυνση της γαστρικής κένωσης, την ταχύτερη μετακίνηση της τροφής λοιπόν μέσα στο στομάχι μέχρι το λεπτό έντερο.
Γαστρικό δακτυλίδι: στην διαδικασία αυτή δεν εκτομείται κανένα μέρος του στομαχιού, αλλάζει όμως το μέγεθος του. Μπορεί και ρυθμίζει την ποσότητα του φαγητού που καταναλώνεται αυξομειώνοντας την διάμετρο του δακτυλιδιού. Χρειάζεται συχνά προσαρμογή η διάμετρος και είναι μία αναστρέψιμη διαδικασία, δηλαδή μπορεί να αφαιρεθεί το γαστρικό δακτυλίδι.
Γαστρικό «μπαλόνι»: στην συγκεκριμένη βαριατρική διαδικασία τοποθετείται ένα μπαλόνι το οποίο ρυθμίζεται πόσο θα φουσκώσει και θα περιορίσει τον διαθέσιμο χώρο για τροφή και νερό στο στομάχι. Ως αποτέλεσμα έχουμε πιο γρήγορο κορεσμό με μικρότερη ποσότητα φαγητού και υγρών. Πρόκειται για μία βραχυπρόθεσμη επιλογή, στην οποία το μπαλόνι θα αφαιρεθεί εντός 6μήνου.
Υπάρχουν και άλλες διαθέσιμες επιλογές για βαριατρική εγχείρηση, αλλά κάποιες έχουν απορριφθεί λόγω μη ασφάλειας ή και χαμηλής αποτελεσματικότητας στην μείωση του βάρους.
Ποιες είναι οι διατροφικές επιπλοκές των βαριατρικών εγχειρήσεων:
- Δυσπεψία, εμετός και παλινδρόμηση τις πρώτες μέρες: Μετά την εγχείρηση, λόγω του γαστρικού οιδήματος είναι πολύ πιθανό οι ασθενείς να δυσκολεύονται με τον μεταβολισμό της τροφής. Για αυτό, το ιατρικό πρωτόκολλο απαιτεί μία υγρή δίαιτα, ήπια με χαμηλή πρόσληψη σακχάρων, η οποία με τις μέρες αρχίζει να εισαγάγει ελαφριές, μαλακές και εύπεπτες τροφές. Η εισαγωγή στερεών τροφίμων γίνεται στις 2 με 4 εβδομάδες μετά την εγχείρηση.
- Απώλεια μυϊκής μάζας: τις πρώτες εβδομάδες που έχουμε την ραγδαία μείωση του βάρους, παρατηρείται ακούσια απώλεια μυϊκής μάζας. Για την διατήρηση της άλιπης μάζας απαιτείται μεγαλύτερη πρόσληψη πρωτεΐνης μέσω της διατροφής και συμπληρωμάτων χωρίς όμως αυτό να είναι πάντα εφικτό καθώς τα τρόφιμα που είναι πλούσια σε πρωτεΐνη παρουσιάζουν μικρή ανοχή στο στομάχι.
- Ελλείψεις σε μικροθρεπτικά συστατικά: Πιο συχνές απώλειες και δυσαπορροφήσεις παρατηρούνται στον σίδηρο (σε όλες τις διαδικασίες), στην βιταμίνη Β12 (σε όλες εκτός του γαστρικού δακτυλιδιού), στην βιταμίνη D και στο ασβέστιο στο γαστρικό bypass περισσότερο από το γαστρικό μανίκι. Οι συγκεκριμένες ελλείψεις μπορούν να οδηγήσουν σε υψηλό κίνδυνο για κατάγματα, πρόωρη οστεοπόρωση, αναιμία, μεγαλοβαστική αναιμία, υπερθυρεοειδισμός. Άλλα μικροθρεπτικά που μπορεί να εμφανίσουν χαμηλά επίπεδα είναι της βιταμίνης Β1 (Θειαμίνη), Β3 (Νιασίνη), Β6 (Πυριδοξίνη), Β9 (Φυλλικό οξύ), Βιταμίνη Ε, Χαλκός.
- Αντιδραστικές υπογλυκαιμίες: Η εμφάνιση χαμηλού σακχάρου στο αίμα μετά από υψηλά επίπεδα του σε σημείο αδυναμίας, ζαλάδας και κόπωσης είναι πιο συχνή στην γαστρική παράκαμψη (bypass) από το γαστρικό μανίκι.
- Συμπτώματα του συνδρόμου dumping: ο συνδυασμός των συμπτωμάτων της ταχυπαλμίας, κοκκίνισμα, ναυτίας, της κούρασης, της διάρροιας μετά από ένα γεύμα ονομάζεται σύνδρομο dumping και είναι σχετικά συχνό φαινόμενο(40%) για όσους έχουν υποβληθεί σε γαστρική παράκαμψη ή γαστρικό μανίκι.
- Αλλαγή στις προτιμήσεις του φαγητού: πολλές φορές λόγω της αλλαγής στα επίπεδα των ορμονών που σχετίζονται με την πρόσληψη του φαγητού παρατηρούνται αλλαγές στις προτιμήσεις. Έχει σημειωθεί μεγαλύτερη προτίμηση σε γλυκά και μικρότερη σε μεγάλα και λιπαρά γεύματα καθώς τα τελευταία είναι δύσκολα στην χώνεψη.
- Οισοφάγος Barrett μετά από γαστρικό μανίκι: στις τελευταίες μελέτες έχει εμφανιστεί υψηλή πιθανότητα εμφάνισης οισοφάγου Barrett μετά από εγχείρηση γαστρικού μανικιού. Στον συγκεκριμένο οισοφάγο παρατηρείται έντονη παλινδρόμηση οξέος, δυσκολία στην κατάποση, βραχνάδα, βήχα και αυξημένο κίνδυνο για οισοφαγικού καρκίνου.
- Προβλήματα σχετικά με το γαστρικό μπαλόνι: παρατηρήθηκαν κάποιες επιπλοκές σε άτομα που έχουν γαστρικό μπαλόνι (91% των ατόμων), τα οποία αφορούσαν συμπτώματα όπως κοιλιακός πόνος, ναυτία, δυσκοιλιότητα, εμετός, δυσπεψία, παλινδρόμηση, γαστρικό έλκος ή διάτρηση στομάχου και οισοφάγου, αιμορραγία, θάνατος. Τα άτομα εμφάνιζαν κάποια από τα συμπτώματα αυτά με διαβάθμιση στην ένταση από ήπια έως σοβαρή και αν θεωρούνταν απαραίτητο, το γαστρικό μπαλόνι αφαιρούνταν.
Βιβλιογραφία:
- Wolfe, B. M., Kvach, E., & Eckel, R. H. (2016). Treatment of Obesity: Weight Loss and Bariatric Surgery. Circulation research, 118(11), 1844–1855. https://doi.org/10.1161/CIRCRESAHA.116.307591
- Bettini S, Belligoli A, Fabris R, Busetto L. Diet approach before and after bariatric surgery. Rev Endocr Metab Disord. 2020 Sep;21(3):297-306. doi: 10.1007/s11154-020-09571-8. Erratum in: Rev Endocr Metab Disord. 2020 Aug 17;: PMID: 32734395; PMCID: PMC7455579.
- Montastier, E., Chalret du Rieu, M., Tuyeras, G., & Ritz, P. (2018). Long-term nutritional follow-up post bariatric surgery. Current Opinion in Clinical Nutrition and Metabolic Care, 1. doi:10.1097/mco.0000000000000490
- Lupoli R, Lembo E, Saldalamacchia G, Avola CK, Angrisani L, Capaldo B. Bariatric surgery and long-term nutritional issues. World J Diabetes. 2017 Nov 15;8(11):464-474. doi: 10.4239/wjd.v8.i11.464. PMID: 29204255; PMCID: PMC5700383.
- Crossan K, Sheer AJ. Intragastric Balloon. 2023 Jan 30. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan–. PMID: 35201712.