Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών | nutrition hοme

Τι είναι το σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (PCOS);

Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών είναι γνωστό ως ΣΠΩ ή PCOS (Polycystic Ovary Syndrome) και πρόκειται για ένα ετερογενές πολυπαραγοντικό σύνδρομο που αφορά τις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας 18-44. Η προδιάθεση του είναι ιδιαίτερα υψηλή και επηρεάζει όλο και περισσότερες γυναίκες καταβάλλοντας τους τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά. Τα αίτια πίσω από αυτό το σύνδρομο είναι πολυποίκιλα με την κληρονομικότητα να “δίνει” 55-60% προδιάθεση για αυτό σε άτομα με πρώτου βαθμού συγγένεια. Στην συνέχεια ακολουθεί η παχυσαρκία και η ορμονική ανισορροπία.

Πως γίνεται η διάγνωση και η κατηγοριοποίηση του συνδρόμου;

Τα διαγνωστικά κριτήρια για το PCOS είναι ο υπερανδρογονισμός (αυξημένα ανδρογόνα σε ορμονικές εξετάσεις), δυσλειτουργική ωορρηξία ή ανωορρηξία και η χαρακτηριστική μορφολογία πολυκυστικών ωοθηκών που διαπιστώνεται μέσω υπερήχου. Υπάρχουν 4 κατηγορίες του συνδρόμου ονομαζόμενοι ως Φαινότυποι A,B,C,D και διαφοροποιούνται μεταξύ τους ανάλογα την παρουσία ή την απουσία και την ένταση των παραπάνω διαγνωστικών κριτηρίων.

Ποια είναι τα πιο κοινά συμπτώματα;

• Υπογονιμότητα ή η αγονία
• Ακμή
• Υπερβολική τριχοφυία
• Ανδρογενής αλοπεκία
• Αμηνόροοια ή ολιγομηνόρροια
• Αντίσταση στην ινσουλίνη
• Κοιλιακή ή κεντρική παχυσαρκία. Ιδιαίτερα η παχυσαρκία με κεντρική/κοιλιακή εναπόθεση βάρους και λίπους είναι από τα βασικά χαρακτηριστικά του συνδρόμου.

Τα συμπτώματα αυτά όμως δεν σταματούν στο σώμα, αλλά επηρεάζουν και την ψυχολογία των γυναικών όπως:

• Αυξημένο άγχος
• Κατάθλιψη
• Αρνητική εικόνα του σώματος
• Χαμηλή αυτοπεποίθηση
• Συνολικά  χαμηλότερη ποιότητα ζωής.

Υπάρχουν κίνδυνοι για την υγεία μακροπρόθεσμα λόγω του συνδρόμου;

Πιο συγκεκριμένα, το PCOS συνδέεται συχνά με την ηπατική στεάτωση, την μη ανοχή στην γλυκόζη και την αυξημένη έκκριση ινσουλίνης, την δυσλιπιδιαμία, τον διαβήτη τύπου 2, την υπέρταση, τον ενδομήτριο καρκίνο και τις διαταραχές στην διάθεση. Οι γυναίκες που πάσχουν, έχουν υψηλό κίνδυνο για αυτά τα νοσήματα καθώς και την υπογονιμότητα. Μελέτες έδειξαν πως το σύνδρομο αυτό “κρύβεται” πίσω από την υπογονιμότητα και οι ασθενείς έχουν δεκαπενταπλάσια πιθανότητα να βιώσουν δυσκολία κατά την σύλληψη ανεξαρτήτως του Δείκτη Μάζας Σώματος. Πέρα όμως από την σύλληψη, υψηλός παραμένει και ο κίνδυνος για προεκλαμψία, πολύ πρόωρο τοκετό και διαβήτη κύησης.

Υπάρχει θεραπεία στο σύνδρομο; 

Το PCOS δεν είναι ένα σύνδρομο πλήρως θεραπεύσιμο, υπάρχει όμως πληθώρα λύσεων και επιλογών για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων και βελτίωση της ποιότητας της ζωής. Ο βασικός άξονας για την αντιμετώπιση του συνδρόμου είναι πρώτα η αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες, έπειτα η χρήση αντισυλληπτικών που συνδράμουν σε έναν εύρυθμο έμμηνο κύκλο, στην ακμή, την τριχοφυία καθώς και μείωση του κινδύνου για ενδομήτριο καρκίνο. Τέλος, παρέχεται η δυνατότητα για λαπαροσκοπική διάτρηση ωοθηκών για την ωορρηξία και η υποβοηθούμενη τεχνολογία γονιμότητας για ευκολότερη τεκνοποίηση.

Διατροφικές συμβουλές για την αντιμετώπιση του PCOS:

• Στοχεύουμε σε ένα χαμηλότερο σωματικό βάρος και λίπος στην περίπτωση παχυσαρκίας. Για αυτόν τον λόγο, ακολουθούμε ένα μέτριο υποθερμιδικό διαιτολόγιο με σκοπό την απώλεια 7-10% του παρόντος σωματικού βάρους στους επόμενους 6- 12 μήνες. Αυτή η απώλεια θα μπορούσε να είναι 500-600 θερμίδες λιγότερες από τις ημερήσιες ενεργειακές ανάγκες μας.
• Διατηρούμε τη πρωτεΐνη σε υψηλά ποσοστά (περίπου 20%) και προτιμάμε τις καλές πηγές (άπαχα και μέτρια σε λίπος κομμάτια κρέατος). Ενσωματώστε στην διατροφή σας το κοτόπουλο, το άπαχο μοσχάρι και χοιρινό, τον κιμά, τα αυγά, τα ημίπαχα γαλακτοκομικά.
• Επιλέγουμε επίσης όσο γίνεται φυτικές πηγές πρωτεΐνης, όπως τα όσπρια που συμβάλλουν στον γρήγορο κορεσμό και περιέχουν πλήθος θρεπτικών συστατικών.
• Μειώνουμε το λίπος στο 30% των ημερήσιων θερμίδων μας και μειώνουμε τα κορεσμένα λιπαρά στο 10% ενώ επικεντρωνόμαστε στις ”καλές” πηγές λιπαρών όπως το ελαιόλαδο, τους ξηρούς καρπούς και τους σπόρους.
• Προτιμούμε σύνθετους υδατάνθρακες ολικής άλεσης (ψωμιά, ζυμαρικά, ρύζι, φρυγανιές, αλεύρι κλπ) για χαμηλότερο γλυκαιμικό φορτίο και υψηλότερο αίσθημα κορεσμού. Ο χαμηλός γλυκαιμικός δείκτης και το χαμηλό ποσοστό λιπών θα συμβάλλει στην ευκολότερη απώλεια του βάρους και του λίπους. Πιο συγκεκριμένα, ο χαμηλός γλυκαιμικός δείκτης στα τρόφιμα μας θα βελτιώσει την ευαισθησία στην ινσουλίνη και θα ρυθμίσει τον έμμηνο κύκλο.
• Υπάρχουν μελέτες που υποστηρίζουν πως μία δίαιτα χαμηλή σε υδατάνθρακες θα ωφελούσε την ασθενή με PCOS για την απώλεια του βάρους αλλά απαιτούνται παραπάνω μελέτες πάνω στο συγκεκριμένο θέμα. Το σίγουρο είναι η μετρίαση της περιττής ζάχαρης και των γλυκών.
• Δεν ξεχνάμε το νερό να είναι το βασικό μας μέσο για την ενυδάτωση του οργανισμού μας!
• Η μεσογειακή διατροφή έχει αναδειχθεί ιδανική για την αντιμετώπιση των προβλημάτων του PCOS καθώς προσφέρει ισορροπία στα θρεπτικά συστατικά. Ενδεικτικά: 5-6 μερίδες λαχανικών, 3-6 μερίδες προϊόντων ολικής άλεσης και 2 μερίδες φρούτων ανάλογα πάντα με την ηλικία και το βάρος της ασθενούς.
• Η μεσογειακή διατροφή είναι μια εξαιρετική επιλογή καθώς είναι αντιφλεγμονώδης και πλούσια σε αντιοξειδωτικά. Αν η ασθενής εστιάσει σε ορισμένα τρόφιμα πλούσια σε αντιοξειδωτικά θα την βοηθήσει πολύ με τις παράπλευρες συνέπειες του συνδρόμου. Για παράδειγμα: οι πολυφαινόλες στο πράσινο τσάι, το κόκκινο κρέας, την μαύρη σοκολάτα και την σόγια, η κουρκουμίνη (για καλύτερο γλυκαιμικό έλεγχο), ο χυμός από ρόδι (για μείωση της αρτηριακής πίεσης, των τριγλυκεριδίων και την αύξηση της ‘’καλής’’ χοληστερόλης) και τέλος ο λιναρόσπορος και η κανέλα για τον καλύτερο ορμονικό έλεγχο.
• Τέλος, απαραίτητο είναι να αθλούμαστε, καθώς θα διευκολύνουμε την απώλεια βάρους, θα βελτιώσουμε την γλυκόζη στο αίμα μας και την ευαισθησία στην ινσουλίνη, την μείωση της αρτηριακής πίεσης και την καλύτερη λειτουργία της καρδιάς μας. Συστήνεται η άσκηση να διαρκεί πάνω από 30 λεπτά ημερησίως για να επωφεληθούμε.

Βιβλιογραφία:

1. Genetic Basis of Polycystic Ovary Syndrome (PCOS): Current Perspectives , Muhammad Jaseem Khan et. Al, The Application of Clinical Genetics (2019)149-260
2. Polycystic ovary syndrome , Ricardo Azziz et.al, Nature Reviews Disease Primers , (2016)
3. Polycystic Ovary Syndrome (PCOS), Diagnostic Criteria, and AMH ,Majid Bani Mohammad, Abbas Majdi Seghinsara, Asian Pac J Cancer Prev, 18 (1), 17-21 (2017)
4. The Role of Dietary Supplements and Lifestyle Changes in Reducing Polycystic Ovary Syndrome Complications, Halime Selen, Burcu Yeşilkaya, PCOS & Dietary Supplements (2021)
5. Weight management practices associated with PCOS and their relationships with diet and physical activity, L.J. Moran et. Al, Human Reproduction, Vol.32, No.3 pp 669-678, (2017)
6. A randomized pilot study of dietary treatments for polycystic ovary syndrome in adolescents, Julia MW Wong et. Al,  Pediatr Obes. 2016 Jun; 11(3): 210–220, (2015)
7. Nutritional role of polyphenols as a component of a wholefood diet in the management of polycystic ovary syndrome,J ACNEM 2021; 40(2): 6-12., (2021)
8. IMPROVEMENT IN ANTHROPOMETRIC PARAMETERS AFTER RATIONAL DIETARY INTERVENTION IN WOMEN WITH POLYCYSTIC OVARY SYNDROME AS THE BEST METHOD TO SUPPORT TREATMENT , Małgorzata Szczuko et. Al, Rocz Panstw Zakl Hig 2017;68(4):409-417
9. Longterm management of Polycystic Ovarian Syndrome (PCOS), Gordon W Bates* and Richard S Legro , Mol Cell Endocrinol. 2013 Jul 5; 373(0): 91–97.