Τα οφέλη και οι κίνδυνοι του καφέ | nutrition home

Πολλά ακούγονται γύρω από τον καφέ. Είναι ωφέλιμος και ευεργετικός για την υγεία μας; Υπάρχουν μήπως καταστάσεις που πρέπει να τον μειώσουμε ή και να τον αποφύγουμε; Όλα τα θετικά και τα αρνητικά της κατανάλωσης καφέ.

Τα θετικά της κατανάλωσης καφέ:

• Ανοσοποιητικό και αλλεργία:

Ο καφές περιέχει πολυφαινόλες που είναι γνωστό πως δρουν ευεργετικά του ανοσοποιητικού συστήματος και μειώνουν την χρόνια φλεγμονή. Παράλληλα παρέχει κυτταρίνη, γαλακτομαννάνη και πρωτεΐνες αραβινογαλακτάνης (AGP). Οι AGP συγκεκριμένα έχουν την ικανότητα να μειώνουν την χοληστερόλη, να δρουν ως πρεβιοτικό και ως ανοσοτροποποιητικό. Αποτρέπει την δερματίτιδα και τις αλλεργικές αντιδράσεις.

• Καρκίνος:

Ο καφές δεν είναι καρκινογόνος. Οι μελέτες ή δεν βρήκαν καμία σχέση μεταξύ κατανάλωσης καφέ και διαφόρων ειδών καρκίνου ή δρούσε προστατευτικά. Στον καρκίνο του κόλον μάλιστα έχει ιδιαίτερα ευεργετικά αποτελέσματα και προστατεύει από την εμφάνιση του. Οι αντικαρκινικές ιδιότητες του καφέ βρίσκονται στις πολυφαινόλες και στην ουσία Kahweol που είναι αντιοξειδωτικές, προστατεύουν το DNA από την οξείδωση του και είναι αντιφλεγμονώδεις ουσίες.

• Νόσος του Πάρκινσον:

Η κατανάλωση από 2-3 κούπες καφέ ημερησίως έδειξαν θετικά αποτελέσματα για εμφάνιση και εξέλιξη της νόσου του Alzheimer όπως και του Πάρκινσον. Η δράση της καφεΐνης ήταν ως αναστολέας στους υποδοχείς της αδενοσίνης Α2 που φαίνεται να ευθύνεται για την εμφάνιση της νόσου καθώς επίσης διεγείρει και το κεντρικό νευρικό σύστημα. Υπάρχουν υποθέσεις πως και η κατανάλωση ντεκαφεϊνε καφέ έχει την ίδια δράση.

• Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2:

Η υψηλή κατανάλωση καφέ συνδέεται επίσης και με χαμηλότερο κίνδυνο για Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2. Η θεοφυλλίνη, το προϊόν της καφεΐνης κατά τον μεταβολισμό της, έχει αντιδιαβητικές ιδιότητες μέσω ελέγχου του μεταβολισμού της γλυκόζης και κατά επέκταση βελτιώνεται η αντίσταση στην γλυκόζη. Η κατανάλωση καφέ συνδέεται με καλύτερη έκκριση ινσουλίνης και ευαισθησίας σε αυτή. Η κατανάλωση ντεκαφεϊνε καφέ είχε ίδια επίδραση.

• Παχυσαρκία:

Η κατανάλωση καφέ συνδέεται με χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης για μεταβολικό σύνδρομο, μειώνει την εναπόθεση του λίπους και επίσης σε κάποιες μελέτες φαίνεται να συνδέεται με χαμηλότερη ενεργειακή πρόσληψη.

• Μείωση θνησιμότητας:

Η μεγαλύτερη μείωση θνησιμότητας προέκυψε με κατανάλωση 3 κουπών καφέ ενώ ακόμα και στην υπερβολική κατανάλωση 7 κουπών είχε μείωση 10%.

• Νοσήματα ήπατος και γαστρεντερικού σωλήνα:

Η κατανάλωση καφέ συσχετίζεται με μειωμένο κίνδυνο της μη αλκοολικής ηπατικής νόσου, κίρρωσης του ήπατος ακόμα και από τον θάνατο από αυτήν. Μειώνεται επίσης ο κίνδυνος για πέτρα στην χολή.

• Άλλες θετικές επιδράσεις της καφεΐνης:

Προστατευτική δράση κατά της κατάθλιψης φάνηκε με την κατανάλωση καφεΐνης. Προφανώς η καφεΐνη είναι γνωστή για την ικανότητα της να δίνει ενέργεια και να ενισχύει την εγκεφαλική λειτουργία. Συχνά λειτουργεί και ως προπονητικό βοήθημα για την βελτίωση της απόδοσης και της αντοχής. Μερικές μελέτες έδειξαν και μείωση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης και να συμβάλλει στην καλύτερη διαχείριση του άσθματος.

Τα αρνητικά της κατανάλωσης καφέ:

• Καρδιαγγειακά νοσήματα :

Η καφεΐνη έχει μελετηθεί εις βάθος αν συνδέεται ευεργετικά και προστατευτικά των καρδιαγγειακών νοσημάτων. Έχει βρεθεί πως ενεργοποιεί το σύστημα Ρενίνης-Αγγειοτενσίνης που ευθύνεται για την αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Επιπλέον, τα συστατικά του καφέ Kahweol και Cafestol, που είναι διτερπενοειδή αλκαλοειδή, θεωρούνται τα λιπίδια του καφέ και αυξάνουν τα επίπεδα της συνολικής και LDL-”κακής” χοληστερόλης. Είναι σημαντικό όμως να τονίσουμε πως τα παραπάνω σημειώνονται σε υπερβολική κατανάλωση καφέ, η μέτρια κατανάλωση 1- 3 κουπών την ημέρα έδειξε το αντίθετο, προστατευτική δράση. Γενικά, για τα άτομα με καρδιακά προβλήματα συστήνεται να πίνουν καφέ σε φυσιολογικά πλαίσια και να μην υπερβάλλουν. Δεν φαίνεται αυξημένος ο κίνδυνος για θάνατο από καρδιαγγειακά και εγκεφαλικό επεισόδιο.

• Εγκυμοσύνη:

Η κατανάλωση καφέ εδώ και χρόνια έχει ενοχοποιηθεί για πρόωρο τοκετό, βρέφη χαμηλού βάρους, αποβολή ή και πρόωρος τοκετός 2ου τριμήνου. Έχει διαπιστωθεί με στατιστικά σημαντική διαφορά πως η υψηλή κατανάλωση καφεΐνης συνδέεται με υψηλό κίνδυνο απότομου τερματισμού κύησης. Για αυτό συστήνεται η μέτρια με χαμηλή κατανάλωση καφεΐνης (<300mg)

• Φλεγμονώδης νόσος Εντέρου:

Αν και δεν έχουν γίνει πολλές μελέτες, η μία πολύ αξιόλογη μελέτη στην Ελβετία που συμπεριλάμβανε ασθενείς με ΦΝΕ, έδειξε πως παρόλο που δεν υπάρχει μειωμένη κατανάλωση καφέ, υπάρχει εδραιωμένη αντίληψη πως ο καφές επηρεάζει αρνητικά τα συμπτώματα τους. Πιο συγκεκριμένα, ανάμεσα στα δύο είδη της ΦΝΕ (νόσος του Crohn & ελκώδης κολίτιδα), τα άτομα με Crohn θεωρούν πως επηρεάζονται περισσότερο δυσμενώς όταν καταναλώνουν καφέ. Γενικά συστήνεται η αποφυγή καφέ σε ιδιαίτερες καταστάσεις όπως η ΦΝΕ.

• Εθισμός:

Όπως όλες οι ουσίες, έτσι και η καφεΐνη μπορεί να δράσει εθιστικά με συμπτώματα έλλειψης όπως πονοκέφαλος, δυσκολία στην συγκέντρωση, κούραση. Αυτού του είδους η εξάρτηση συναντάται περισσότερο στα άτομα με μεγαλύτερη ημερήσια κατανάλωση καφέ.

• Αυπνία, τρέμουλο και διαταραχές ηλεκτρολυτών:

Όταν η ποσότητα του καφέ υπερβαίνει τα 750mg την μέρα είναι πολύ πιθανό να φανούν συμπτώματα υπερκατανάλωσης. Για άλλα άτομα πιο ευαίσθητα στην καφεΐνη, μπορεί να εμφανιστούν με πολύ μικρότερες ποσότητες. Συχνά επηρεάζεται ο ύπνος τους, έχουν αστάθεια, τρέμουλα, νευρικότητα, ευερεθιστότητα, ενώ οι μεγάλες ποσότητες καφεΐνης και συνεπώς υγρών οδηγούν σε μεγάλη ποσότητα ούρων. Κατά συνέπεια, αποβάλλονται και μεγάλες ποσότητες ασβεστίου και μαγνησίου που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην υγεία και πυκνότητα των οστών. Καλό θα ήταν να εξασφαλίζεται και επαρκές ποσό ασβεστίου να λαμβάνεται μέσω της διατροφής για να αντισταθμιστεί η απώλεια.

Βιβλιογραφία:

1. Gökcen, B. B., & Şanlier, N. (2017). Coffee consumption and disease correlations. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 1–13. doi:10.1080/10408398.2017.136939

2. Poole, R., Kennedy, O. J., Roderick, P., Fallowfield, J. A., Hayes, P. C., & Parkes, J. (2017). Coffee consumption and health: umbrella review of meta-analyses of multiple health outcomes. BMJ, j5024. doi:10.1136/bmj.j5024 

3. Nieber, K. (2017). The Impact of Coffee on Health. Planta Medica, 83(16), 1256–1263. doi:10.1055/s-0043-115007 

4. Barthel, C., Wiegand, S., Scharl, S. et al. Patients’ perceptions on the impact of coffee consumption in inflammatory bowel disease: friend or foe? – a patient survey. Nutr J 14, 78 (2015). https://doi.org/10.1186/s12937-015-0070-8

5. Li, J., Zhao, H., Song, J.-M., Zhang, J., Tang, Y.-L., & Xin, C.-M. (2015). A meta-analysis of risk of pregnancy loss and caffeine and coffee consumption during pregnancy. International Journal of Gynecology & Obstetrics, 130(2), 116–122. doi:10.1016/j.ijgo.2015.03.033

6. Yuan, S., Liu, J., & Larsson, S. C. (2021). Smoking, alcohol and coffee consumption and pregnancy loss: a Mendelian randomization investigation. Fertility and Sterility, 116(4), 1061-1067.

7. Grosso, G., Micek, A., Castellano, S., Pajak, A., & Galvano, F. (2015). Coffee, tea, caffeine and risk of depression: A systematic review and dose-response meta-analysis of observational studies. Molecular Nutrition & Food Research, 60(1), 223–234. doi:10.1002/mnfr.201500620

8. Surma, S., & Oparil, S. (2021). Coffee and Arterial Hypertension. Current Hypertension Reports, 23(7). doi:10.1007/s11906-021-01156-3 

9. O’Keefe, J. H., Bhatti, S. K., Patil, H. R., DiNicolantonio, J. J., Lucan, S. C., & Lavie, C. J. (2013). Effects of Habitual Coffee Consumption on Cardiometabolic Disease, Cardiovascular Health, and All-Cause Mortality. Journal of the American College of Cardiology, 62(12), 1043–1051. doi:10.1016/j.jacc.2013.06.035