Γονιμότητα και διατροφή | nutrition hοme

Απαραίτητη κρίνεται η καλή φυσική κατάσταση τόσο της μητέρας που θα φιλοξενήσει και θα μεγαλώσει το μωρό όσο και του πατέρα για τη βελτίωση της γονιμότητας.

Για τη γυναίκα:

• Φολικό οξύ ή η Βιταμίνη Β9 : Είναι το πιο σημαντικό στοιχείο κατά την προετοιμασία για σύλληψη αλλά και για το πρώτο τρίμηνο. Τα ανεπαρκή επίπεδα του φολικού οξέος οδηγούν σε μεγάλο κίνδυνο για παθήσεις του νευρικού σωλήνα του εμβρύου, συντομότερη σύλληψη, καλύτερη ποιότητα και πιο ώριμα ωάρια, μειωμένη πιθανότητα για αποβολή. Το φολικό οξύ συναντάται σε πράσινα φυλλώδη λαχανικά, φασόλια, φυστίκια, ηλιόσπορο, συκώτι, θαλασσινά, φρέσκα φρούτα και λαχανικά και προϊόντα ολικής άλεσης.
•  Ω3 πολυακόρεστων λιπαρών οξέων: Η υψηλότερη πρόσληψη τους μέσω των λιπαρών ψαριών, των ξηρών καρπών, των σπόρων και των ελαίων και η χαμηλότερη πρόσληψη κορεσμένων (από έτοιμα γεύματα εστιατορίων, σνακ, γλυκίσματα, σάλτσες και λιπαρά κρέατα) οδήγησε στην καλύτερη αναπαραγωγική υγεία των γυναικών.
• Βιταμίνη D: Συμμετέχει στην φυσιολογική λειτουργία των σεξουαλικών ορμονών και εκφράζεται σε πολλούς ιστούς όπως ο πλακούντας, το ενδομήτριο, οι ωοθήκες και ο υποθάλαμος. Χρειάζονται όμως ακόμα μελέτες για να αποδείξουν την συσχέτιση με την γονιμότητα. Ωστόσο, επειδή η ανεπάρκεια της βιταμίνης D είναι πολύ συχνή και αυξανόμενη είναι σημαντικό να υπάρχουν επαρκή επίπεδα στον οργανισμό μέσω της ηλιακής ακτινοβολίας, των λιπαρών ψαριών, κρόκων αυγών και μανιταριών.
• Αντιοξειδωτικά:  Είναι πολύ σημαντικά καθώς το οξειδωτικό στρες καταστρέφει το DNA και τα κύτταρα οπότε η επαρκής πρόσληψη βιταμίνης Α (κόκκινα και πορτοκαλί φρούτα και λαχανικά, αυγά, γαλακτοκομικά, όχι όμως συκώτι), βιταμίνης C (εσπεριδοειδή, πιπεριές, φράουλες, μπρόκολο), L καρνιτίνη (μοσχάρι, το χοιρινό, το πλήρες γάλα, το μπακαλιάρο, το αβοκάντο και το στήθος κοτόπουλου) και συνένζυμο Q10 ( όργανα ζώων όπως συκώτι ή καρδιά, σε λιπαρά ψάρια όπως σαρδέλες, πέστροφα, σολομό, το κρέας, τα φασόλια σόγιας και σε μερικά λαχανικά όπως το μπρόκολο).
• Σόγια: Η πρόσληψη σόγιας  προς το παρόν δεν έδειξε αρνητικά αποτελέσματα για την αναπαραγωγική ικανότητα των γυναικών, σε ορισμένες έδειξε και καλά αποτελέσματα με έκβαση την εγκυμοσύνη.
• Κατανάλωση αλκοόλ και κάπνισμα:Αν και δεν έδειξαν συσχέτιση με μείωση γονιμότητας, έχει αποδειχθεί ο κίνδυνος για το βρέφος κατά την κύηση και την ανάπτυξη του, οπότε συστήνεται να μην επιβαρύνεται ο οργανισμός με προβλήματα υγείας που μπορεί να προκύψουν από το αλκοόλ και το κάπνισμα.
• Μεσογειακή διατροφή: Παρατηρήθηκε το πλεονέκτημα της απέναντι στην Δυτικού τύπου διατροφή καθώς είναι πλούσια σε ποικιλία, βιταμίνες, φυτικές ίνες, φρούτα, λαχανικά και χαμηλή σε ζάχαρη και κόκκινο κρέας. Η δυτική δίαιτα είναι αυξημένη σε κορεσμένα λιπαρά, τα τρανς, έχει τροφές υψηλές σε γλυκαιμικό δείκτη και είναι πλούσια σε κόκκινο κρέας που έχει αποδειχθεί πως επηρεάζει δυσμενώς την γυναικεία αναπαραγωγική υγεία.
• Υγιές βάρος: Αποτελεί πολύ σημαντικό ρόλο για τη σύλληψη. Θα πρέπει να μην είναι λιποβαρές αλλά ούτε και υπερβάλλον, γιατί και στις δύο περιπτώσεις υπάρχουν ανισορροπίες στα επίπεδα των ορμονών που δυσχεραίνουν την ομαλή γονιμοποίηση.

Για τον άνδρα:

• Κατανάλωση αλκοόλ και  κάπνισμα: Επηρεάζει αρνητικά την επίδοση και την ποιότητα των σπερματοζωαρίων. Η καθημερινή κατανάλωση αλκοόλ μειώνει την ποσότητα του σπερματικού υγρού, την συγκέντρωση των σπερματοζωαρίων και της κινητικότητας τους.
• Διατήρηση ενός υγειούς σωματικού βάρους: Είναι πολύ σημαντικό. Το φυσιολογικό βάρος ελέγχεται μέσω του Δείκτη Μάζας Σώματος που για να θεωρείται φυσιολογικό θα πρέπει να είναι μεταξύ 18,5 με 24,9 kg/m2. To υπερβάλλον βάρος συμβάλλει στην ολιγοσπερμία (λιγότερη ποσότητα και συγκέντρωση σπερματοζωαρίων).
• Μεσογειακή διατροφή: Το μεσογειακό πρότυπο διατροφής έχει ποικιλία και είναι πλούσιο σε αντιοξειδωτικά, βιταμίνες, μέταλλα και Ω3 λιπαρά οξέα. Αποτελεί κλειδί στη γονιμότητα.
• Βιταμίνη Α: Είναι σημαντική και για τα δύο φύλα, στον άνδρα συγκεκριμένα βοηθάει την φυσιολογική παραγωγή και ποσότητα σπερματοζωαρίων(το ρετινοικό οξύ), μειώνει τις οξειδωτικές ρίζες και συμβάλλει στο ανοσοποιητικό σύστημα. Προσοχή στην υπερδοσολογία καθώς επιφέρει αρνητικές συνέπειες στην παραγωγή , μορφολογία, κίνηση και επιβίωση των σπερματοζωαρίων. Τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, οι πολύχρωμες πιπεριές, οι ντομάτες, το μοσχάρι, το μάνγκο, η παπάγια, το συκώτι ζώων και ψαριών, το γάλα και τα αυγά είναι από τις πιο πλούσιες πηγές της.
• Βιταμίνη C: Συμβάλλει στην ποιότητα, στην συγκέντρωση και στην κίνηση των σπερματοζωαρίων. Την συναντάμε στα εσπεριδοειδή, τις φράουλες, τις πιπεριές, το ακτινίδιο, τις ντομάτες και τα σταυρανθή λαχανικά (μπρόκολο, κουνουπίδι, λάχανο, λαχανάκια Βρυξελλών).
• Βιταμίνη Ε: Συνδέεται με την κινητικότητα του σπέρματος, την συγκέντρωση και την καλή πιθανότητα για φυσιολογικές εγκυμοσύνες. Βρίσκεται στους ηλιόσπορους, τα έλαια όπως ελαιόλαδο, το αραβοσιτέλαιο, τα αμύγδαλα, τα φύλλα από παντζάρι, σπανάκι, το φυστίκι και το φυστικοβούτυρο.
• Βιταμίνη Β12 και το φυλλικό οξύ (βιταμίνη Β9): Συνεργατικά συμμετέχουν στην παραγωγή, κίνηση, μορφολογία των σπερματοζωαρίων αλλά και στην αποφυγή της καταστροφής του DNA. H βιταμίνη Β12 βρίσκεται μόνο σε ζωικά προϊόντα (κόκκινο και λευκό κρέας, γάλα και γαλακτοκομικά, αυγά) ενώ η Βιταμίνη Β9 που προστατεύει επιπρόσθετα από παθήσεις του νευρικού σωλήνα την βρίσκουμε σε πράσινα φυλλώδη λαχανικά, φασόλια, φυστίκια, ηλιόσπορο, συκώτι, θαλασσινά, φρέσκα φρούτα και λαχανικά και προϊόντα ολικής άλεσης.
• Ψευδάργυρος: Είναι από τα βασικά συστατικά της ανδρικής αναπαραγωγής. Είναι παρόν στο σπερματικό πλάσμα και στον αδένα του προστάτη. Όπως και πολλά άλλα στοιχεία συμβάλλουν στην σωστή μορφολογία, ποσότητα, κίνηση και συντήρηση των σπερματοζωαρίων, αυτός συμμετέχει και στην κατάλληλη παραγωγή στεροειδικών ορμονών  και η έλλειψη του συνδέεται με υπογοναδισμό και υποαναπτυγμένα δευτερογενή φυλετικά χαρακτηριστικά. Ο ψευδάργυρος είναι παρόν στο κόκκινο κρέας, τα πουλερικά, τα φασόλια, το καβούρι και τον αστακό, τους ξηρούς καρπούς, τα δημητριακά πρωινού και τα γαλακτοκομικά προϊόντα.
• Συνένζυμο Q10 μαζί με L-καρνιτίνη: Συμβάλλουν στην καλή μορφολογία των σπερματοζωαρίων, την κίνηση και την ποσότητα τους. Συνένζυμο Q10 βρίσκουμε στα όργανα ζώων όπως συκώτι ή καρδιά, σε λιπαρά ψάρια όπως σαρδέλες, πέστροφα, σολομό, το κρέας, τα φασόλια σόγιας και σε μερικά λαχανικά όπως το μπρόκολο. L-καρνιτίνη συναντάμε στο μοσχάρι, το χοιρινό, το πλήρες γάλα, το μπακαλιάρο, το αβοκάντο και το στήθος κοτόπουλου.
• Ω3 λιπαρά οξέα: Υπάρχουν στην μεμβράνη του σπερματοζωαρίου και παίζει ρόλο στην ρευστότητα της μεμβράνης αυτής και της κίνησης αυτών καθώς μειώνουν και το οξειδωτικό στρες.Τα λιπαρά ψάρια όπως ο σολομός, οι σαρδέλες, οι πέστροφα, οι ξηροί καρποί, οι σπόροι, τα φύκια και τα έλαια είναι οι πρωταρχικές πηγές  των Ω3 λιπαρών οξέων. Αντίθετα με τα Ω3 που είναι ακόρεστα, τα κορεσμένα και τα τρανς λιπαρά που επικρατούν στις δυτικές δίαιτες δεν δρουν ευεργετικά της ανδρικής γονιμότητας καθώς συμβάλλουν και στην αύξηση του Δείκτη Μάζας Σώματος, στην μορφολογία και κίνηση αλλά και στην οξείδωση των λιπιδίων της μεμβράνης που αναφέραμε παραπάνω. Θα ήταν καλό να μειωθούν τα τηγανισμένα, τα έτοιμα γεύματα, αρτοσκευάσματα με υλικά που δεν γνωρίζουμε, πλούσιες σάλτσες με μαγιονέζα ή λάδι, αλάτι και ζάχαρη.

Βιβλιογραφία: 

1. Benatta, M., Kettache, R., Buchholz, N., & Trinchieri, A. (2020). The impact of nutrition and lifestyle on male fertility. Archivio Italiano Di Urologia e Andrologia, 92(2). doi:10.4081/aiua.2020.2.121
2. Vanderhout SM, Rastegar Panah M, Garcia-Bailo B, Grace-Farfaglia P, Samsel K, Dockray J, Jarvi K, El-Sohemy A. Nutrition, genetic variation and male fertility. Transl Androl Urol. 2021 Mar;10(3):1410-1431. doi: 10.21037/tau-20-592. PMID: 33850777; PMCID: PMC8039611.
3. Skoracka, K., Eder, P., Łykowska-Szuber, L., Dobrowolska, A., & Krela-Kaźmierczak, I. (2020). Diet and Nutritional Factors in Male (In)fertility—Underestimated Factors. Journal of Clinical Medicine, 9(5), 1400. doi:10.3390/jcm9051400
4. Gaskins, A. J., & Chavarro, J. E. (2018). Diet and fertility: a review. American Journal of Obstetrics and Gynecology, 218(4), 379–389. doi:10.1016/j.ajog.2017.08.010
5. Fontana, R., & Torre, S. (2016). The Deep Correlation between Energy Metabolism and Reproduction: A View on the Effects of Nutrition for Women Fertility. Nutrients, 8(2), 87. doi:10.3390/nu8020087
6. Kinga Skoracka, Alicja Ewa Ratajczak, Anna Maria Rychter, Agnieszka Dobrowolska, Iwona Krela-Kaźmierczak, Female Fertility and the Nutritional Approach: The Most Essential Aspects, Advances in Nutrition, Volume 12, Issue 6, November 2021, Pages 2372–2386, https://doi.org/10.1093/advances/nmab068

Smits, R. M., Mackenzie-Proctor, R., Fleischer, K., & Showell, M. G. (2018). Antioxidants in fertility: impact on male and female reproductive outcomes. Fertility and Sterility, 110(4), 578–580. doi:10.1016/j.fertnstert.2018.05.028